Rau đay (corchorus olitorius L) là loại rau mùa hè có tác dụng nhuận tràng giải nhiệt và giàu chất bổ dưỡng với nhiều tên gọi khác nhau như rau đay quả dài, rau tía … là loại rau giàu dược tính.
Trong đông y gọi rau đay với tên là Đình lịch và gọi hạt rau đay là Đình lịch tử. Sách Bản thảo cương mục gọi rau đay là Diển hao, hay Thiên nguyệt lệnh.
Người ta cũng đã phân tích thành phần hóa học trong rau đay thấy có Ca 498mg%, P 93mg%, Fe 3,8mg%, K 650mg%, acid ôxalic 870mg%, vitamine B1 0,24mg%, vitamine B2 0,76mg%, vitamine C 168mg%, vitamine A 7,940 đơn vị, vitamine E 141. Trong hạt của quả rau đay có chứa nhiều glycoside khác nhau, nhưng chủ yếu là corchorosid và olitorisid. Gần đây khi nghiên cứu tính chất dược lý của olitorisid thấy rằng có hoạt tính trợ tim cao, làm tăng sức co cơ tim và giảm nhịp tim gần giống như hoạt tính sinh học của strophantin (tức hoạt chất đặc hiệu với bệnh tim của cây sừng dê). Nhờ vậy olitorisid được đưa vào một hỗn hợp ổn định có tác dụng trên tim và đặt tên là Daicosid và có chế phẩm dược là loại dạng viên 1mg hay dạng tiêm 0,33mg, sử dụng trong trợ tim với hiệu quả cao.
Lá hay quả của cây rau đay còn được dùng làm thuốc bổ, an thần, lợi tiểu ở nhiều nước. Hạt còn sử dụng làm thuốc tẩy chữa táo bón… Chẳng hạn như tài liệu của GS.TS Đỗ Tất Lợi nói tại Ấn Độ còn sắc lá rau đay làm thuốc bổ, hay tại Malaysia thì sử dụng lá rau đay để chữa bệnh kiết lỵ, và chữa ho ở trẻ em…
Theo sách Nam dược thần hiệu, rau đay, hạt đều có vị cay, tính lạnh, không độc, có công hiệu làm tiêu đàm, xọp phù thũng, ngừng hen suyễn, thông kinh nguyệt… Khi bào chế thuốc cần lót giấy trong nồi rồi sao lên thì sử dụng mới tốt. Để tham khảo và áp dụng được công hiệu an toàn, dưới đây xin giới thiệu cụ thể cách bào chế và sử dụng tiện lợi.
* Chữa trúng nắng:
Lấy một nắm rau đay tươi, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt cho uống, còn bã đắp vào hai bên thái dương rồi lấy băng vải buộc lại để hút hết nóng độc sẽ khỏi. Hoặc có thể lấy từ 10 – 20 g hạt rau đay đem sắc lên lấy nước cho uống nóng sẽ toát mồ hôi ra hết nóng độc cũng khỏi.
* Giải nhiệt trong mùa hè:
Lấy rau đay nấu với cua thành canh cua ăn với cơm hàng ngày sẽ có tác dụng bổ dưỡng, tăng cường can xi và giải nhiệt. Hoặc có thể nấu canh phối hợp với các thức như: Rau đay 100g, rau mồng tơi 50g, khoai sọ 2 củ, rửa sạch thái nhỏ, nấu ăn với cơm trong ngày sẽ có tác dụng giải nhiệt, nhuận tràng, chữa táo, cần ăn 2 – 3 ngày liền.
* Chữa hen suyễn:
Dùng hạt rau đay sắc hơi đặc, uống chặn cơn suyễn rất hay. Hoặc sử dụng hạt rau đay 12g, giã nát (sao), xơ mướp 20g, cắt nhỏ (sao), sau cả hai thứ đem sắc lấy nước uống làm 2 lần trong ngày.
* Chữa tràn dịch màng phổi:
Lấy hạt rau đay 8g, ý dĩ 16g, tỳ giải 12g, mộc thông 12g, huyền sâm 12g, thổ phục linh 12g, bách bộ 12g, hạt bìm bìm biếc 8g, rễ cỏ tranh 8g, hạt mã đề 8g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 – 3 lần.
* Chữa phù thũng:
Hạt rau đay mỗi ngày từ 15 – 20g sắc lấy nước uống nóng, rồi đắp chăn cho vã mồ hôi sẽ thấy người nhẹ nhõm, phù giảm nhanh.
* Chữa phù thũng cổ trướng:
Hạt rau đay 12g (sao), vỏ rễ dâu 24g (tẩm mật ong sao), trần bì lâu năm 12g, gừng sống 3 lát. Tất cả sắc lấy nước uống, chia 2 lần trong ngày.
* Chữa phụ nữ sau sinh ít sữa:
Tuần đầu tiên sau sinh mỗi ngày ăn từ 150 – 200g rau đay vào các bữa ăn chính. Các tuần lễ sau mỗi tuần ăn 2 lần, mỗi lần ăn từ 200 – 250g rau đay sữa ra đều và rất tốt.
* Chữa táo bón:
Lấy 10 – 20g lá rau đay sắc lên lấy nước uống làm 2 – 3 lần trong ngày.
* Chữa bí tiểu tiện:
Dùng 2 nắm rau đay cho vào nấu lên lấy nước uống nhiều lần trong ngày, mỗi lần 1 chén, sẽ tác dụng tiêu nhiệt, lợi tiểu.
* Chữa rắn cắn:
Lấy ngọn rau đay với ngọn chuối tiêu, dây kim cang mỗi thứ một nắm, rửa sạch vẩy ráo nước, giã nhỏ vắt lấy nước cốt cho uống, còn bã đắp vào chỗ rắn cắn (chỉ sử dụng khi không có điều kiện đi viện kịp thời, nhưng cần đặt ga-rô trên chi bị rắn cắn, hoặc bầu giác hút chất độc. Nhìn chung cần thực hiện ở cơ sở y tế địa phương là tốt nhất).
Nguồn: 2lua.vn