Không riêng gì cá La hán, đối với các giống cá kiểng khác cũng vậy, nhất là cá đá như Lia thia ta, Lia thia Xiêm, ai cũng cố chọn cho được con cá trống mà nuôi.
Lẽ dễ hiểu là con cá trống có màu sắc đẹp, đẹp từ vây kỳ vĩ đến cả thân mình. Cá La hán trống lại vừa to, vừa khỏe, tính khí lại hung hăng, năng động hơn cá mái nhiều lần nên khi nhìn ngắm thấy sướng con mắt! Ngay con cá La hán trống từ màu sắc đến hình dạng cũng đẹp gấp nhiều lần so với cá mái!
Chính vì đa số người nuôi cá kiểng chỉ thích chọn cho được cá trống mà nuôi nên khi đến với thú nuôi cá La hán việc đầu tiên là ai cũng muốn học hỏi cách phân biệt giới tính cá La hán.
Cá La hán dưới hai tháng tuổi, chiều dài thân mình dưới 3cm, màu sắc còn quá lợt lạt vì các tế bào sắc tố chưa được hình thành, mà các bộ phận khác bên ngoài thân cá cũng mới bắt đầu phát triển nên không ai tài nào phân biệt được giới tính của chúng. Ngoại trừ những nhà chuyên môn có nhiều kinh nghiệm nuôi cá La hán lâu năm mới có khả năng đoán biết được, nhưng mức chuẩn xác cũng không ai dám vỗ ngực tự nhận là hoàn hảo cả trăm phần trăm. Sự đoán biết này của họ đa phần là do trực giác qua kinh nghiệm tích lũy trong nghề nuôi cá lâu năm ngầm mách bảo, vì vậy dù muốn giải thích cặn kỹ lý lẽ thì họ cũng đành chào thua. Đôi khi vì vậy mà phải chịu mang tiếng xấu với bạn bè và người thân quen là xấu bụng giấu nghề!
Khi cá La hán được ba bốn tháng tuổi, thân cá dài khoảng 6cm đến 8cm, giữa cá trống và cá mái đã lộ ra những đặc điểm khác biệt, tuy chưa được rõ nét lắm, nhưng cũng có thể giúp ta quan sát các phần sau đây để đoán biết được một cách tương đôi chính xác về giới tính của cá la hán.
Quan sát phần thân cá La hán
Nếu cá còn chung sống trong bầy đàn đông đúc thì cá trống thường lớn hơn cá mái. Sự tăng trưởng nhanh ở cá trống không chỉ giới hạn ở trong giai đoạn còn nhỏ mà cả suốt cuộc đời của nó cũng vậy. Con cá trống càng nuôi lâu năm thể trạng nó càng lớn, vì nó tăng trưởng không ngừng đến suốt cuộc đời. Với cá trống sở dĩ có khả năng lớn nhanh vì phần lớn năng lượng chúng tiêu thụ được chuyển hóa thành trọng lượng cơ thể. Vì vậy, khi gặp bầy cá La hán sáu bảy tuần tuổi, hễ thấy con nào lớn nhất trong đàn, dù màu sắc còn lợt lạt, nên chọn mua con dó, vì đó là cá trống. Ngược lại cá mái la hán sở dĩ chậm lớn hơn cá trống vì phần lớn năng lượng chúng tiêu thụ được chuyển hóa thành trứng.
Có điều trong bầy đàn, những con cá nhỏ mà màu sắc tươi tắn, sặc sỡ nổi trội nhất lại chính là con mái.
Quan sát vây lưng
Vây lưng cá trống vừa dài vừa lởm chởm. Các xương ở vây cá trống nổi màu sáng trông dễ nhận biết. Còn vây lưng cá La hán mái lại vừa nhỏ lại vừa ngắn. Đã có một thời người ta tin rằng trên vây lưng của cá mái có những vệt đen, nhưng điều này không chính xác, nếu đem so cá mái ở các dòng khác, nhất là các thể hệ cá La hán mới được lai tạo sau này.
Quan sát vây ngực
Vây ngực cá trống cứng hơn, trong khi vây ngực cá mái lại mềm mại.
Quan sát vây đuôi
Đuôi cá La hán trống xòe dạng hình tròn, còn đuôi cá mái xòe dạng hình tam giác.
Quan sát phần ức cá
Ức cá La hán trống nở nang, bụng thon. Còn cá La hán mái vừa nhỏ vừa nhọn, chỉ riêng phần bụng nở nang.
Với con cá La hán mơi ba bốn tháng tuổi, chịu khó quan sát giữa cá trống và cá mái bao nhiêu điều đó mà thôi. Và nếu chỉ mới nhận biết được bao nhiêu điều đó cũng chưa thể giúp ta tự phân biệt được giới tính chính xác đâu là cá trống, đâu là cá mái.
Phải chờ khi cá được sau, bảy tháng tuổi, hoặc trễ hơn một đôi tháng nữa, khi cá La hán đã ở tuổi trưởng thành, lứa tuổi mà nhiều cá La hán mái bụng đã rượng trứng, chiều dài từ 10cm trở lên thì việc phân biệt giới tính của chúng dễ dàng hơn.
Với loại cá lớn này chỉ cần quan sát vài bộ phận bên ngoài của cá bằng mắt thường, và nhất là quan sát bộ phân sinh dục sẽ phát hiện được trống mái mà không ngại có sự nhầm lẫn.
Quan sát màu sắc và cái đầu gù của cá La hán
Với cá La hán lớn tháng tuôi này, các tế bào sắc tố đã phát triển đầy đủ nên màu sắc của chúng đã rõ nét. Được biết, các tế bào sắc tố này nằm trên bề mặt da. Màu sắc cá La hán trống trưởng thành thường tươi tắn, đẹp đẽ và châu nhiều hơn cá mái. Đầu gù của cá trống cũng lớn hơn, gồ ghề hơn cá mái.
Quan sát bộ phận sinh dục cá La hán
Cá la hán khi đã trưởng thành, cơ quan sinh dục của chúng đã phát triển hoàn hảo. Vì vậy, chỉ cần quan sát bộ phận sinh dục bên ngoài của cá là biết đích xác giới tính của chúng. Cơ quan sinh dục của cá trống có dạng hình chữ V, còn cơ quan sinh dục của cá mái có dạng hình chữ U. Giữa hình chữ V và chữ U coi vậy mà sự khác biệt đôi khi không được rõ nét lắm, dễ dẫn đến lầm lẫn. Tốt nhất ta nên bắt cá trên tay rồi quan sát bằng kính lúp cho rõ. Nếu cẩn thận hơn, ta dùng ngón tay ấn nhẹ sẽ thấy bộ phận sinh dụ của cá trông hình ống, nằm hơi chếch về phía trước, còn “ống đẻ” cá cá mái tương đối ngắn, nằm hơi lài theo thân nó.
Ngoài những chi tiết chính yếu vừa kể ra, ta có thể quan sát thêm những bộ phận khác trên thân cá lớn này, chẳng hạn quan sát phần đầu cá, ta cũng thấy hàm dưới cá trống dày và rộng hơn cá mái…
Chính vì chưa có kinh nghiệm trong việc phân biệt giới tình này nên nhiều người sinh ra nản chí, đành bỏ dở thú chơi mà mình từng yêu thích để quay lựng lại với cá La hán.
Nguồn: caytrongvatnuoi.com