Kỹ thuật trồng, chăm sóc cây bí xanh

Cây bí xanh có tên khoa học là Benicasa cerifera Savi còn gọi là bí đao, bí phấn, bí trắng. Quả dùng làm thực phẩm nấu ăn rất ngon, mát. Ngoài ra bí xanh còn là nguyên liệu tốt cho công nghiệp bánh kẹo (làm mứt, nhân bánh ăn rất ngon). Do có lớp vỏ dày cứng nên bí xanh có thể bảo quản lâu, vận chuyển tốt, là loại rau dự trữ giáp vụ và dùng cho những vùng thiêú rau. Bí xanh là loại rau cho hiệu quả kinh tế cao.Bí xanh có nhiều loại: Bí đá, bí bộp, bí đao chanh…

Hiện nay Viện Cây lương thực và cây thực phẩm mới chọn lọc thành công giống bí xanh số 1(bí đá số 1) có năng suất cao 40-45 tấn/ha (vụ xuân hè) 45 – 55 tấn/ha (vụ thu đông), chất lượng tốt, ít hạt. Cùi (cơm) dày, chắc màu phớt xanh rất hấp dẫn người tiêu dùng. Giống được trồng thử nghiệm tại một số tỉnh đồng bằng sông Hồng, cho hiệu quả kinh tế cao, được các địa phương nhiệt liệt hoan nghênh.

Nguồn gốc, đặc tính sinh vật của bí xanh

Bí xanh có nguồn gốc từ Ấn Độ là khu vực nắng nhiều, nhiệt độ và độ ẩm cao. Nhiệt độ thích hợp cho cây bí xanh sinh trưởng phát triển tốt là 24-28C. Mặc dù vậy hạt bí xanh có thể nảy mầm ở nhiệt độ 13-15C, nhưng tốt nhất là 25-26C. Ở giai đoạn cây con (vườn ươm) yêu cầu nhiệt độ thấp hơn khoảng 20-22C. Song ở giai đoạn ra hoa, kết quả cần nhiệt độ cao hơn: 25-30C.

Bí xanh yêu cầu ánh sáng ngày ngắn. Cây có thể sinh trưởng phát triển tốt ở điều kiện ánh sáng cường độ mạnh. Song để cho quả phát triển bình thường thì lại cần cường độ ánh sáng giảm (vừa phải). Ánh sáng trực xạ cường độ mạnh ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng phát triển của qua, dễ gây rụng hoa, quả non, quả dễ bị thối rám hoạc màu sắc quả bị thay đổi sang màu xanh nhạt hoạc trắng xanh, không hấp dẫn, giảm chất lượng quả.

Vì vậy ta phải chăm sóc cho tốt để hệ rễ, thân, lá sinh trưởng phát triển tốt và làm giàn cho bí xanh hạn chế tác dụng xấu hiện tượng trên, nhằm tăng năng suất và khả năng bảo quản quả, nâng cao hiệu quả sản xuất bí xanh.

Bí xanh chịu hạn khá nhờ hệ rễ khá phát triển. Tuy nhiên trong mỗi thời kì sinh trưởng nên tưới tiêu hợp lí, đảm bảo đủ độ ẩm cho cây thì sẽ thu được năng suất cao, chất lượng tốt. Thời kì cây con đến lúc ra hoa đầu bí xanh cần độ ẩm đất 65-70%, thời kì đậu quả đến lúc quả to đẫy bí xanh cần nhiều độ ẩm đất hơn: 70-80%. Vì lúc này khối lượng thân lá lớn. Cũng không được để bí xanh bị úng ngập, nhất là thời kì phát dục ra hoa kết quả sẽ gây vàng lá, rụng hoa, quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.

Bí xanh có thể trồng ở đất thịt vừa, hơi nặng nhưng tốt nhất là đất thịt nhẹ, đất phù sa ven sông, pH thích hợp 6,5-7,5.

Kĩ thuật gieo trồng

1.Thời vụ :

Có 2 vụ gieo trồng chính :

Vụ đông xuân : Gieo hạt từ 1/12 – 10/2

Vụ thu đông : Gieo hạt từ 20/8-15/11

2. Gieo hạt:

Cách gieo: Hạt nên được ngâm 6-8 tiếng đồng hồ trong nước sạch. Sau đó vớt ra rửa sạch đem ủ cho nứt nanh mới đem gieo. Sử dụng các nền giá thể thích hợp để gieo hạt giống vào khay nhựa, xốp hoặc bầu, với kích thước thích hợp đảm bảo nền giá thể sạch bệnh đủ dinh dưỡng để bí xanh sinh trưởng, phát triển tốt, cây con khoẻ mạnh.

Sử dụng hỗn hợp giá thể sau: Đất bột (đất sa hoặc đất bùn ải phơi khô đập nhỏ) + mùn mục (hoặc phân chuồng hoai mục) + trấu hun theo tỷ lệ 1:0,7 :0,3 được xử lý bằng vôi bột 10 kg + 1,0 kg thuốc Basudin + 1,0 kg Zineb + 1,0kg urea + 1,5 kg lân + 1,5 kg kali/1000 kg hỗn hợp. Hỗn hợp trên được chuẩn bị 10-15 ngày trước khi sử dụng.

Định mức hạt: Lượng hạt cần dùng cho 1ha bí xanh 1,0-1,2kg (cả dự phòng). Gieo hạt vào các khay, bầu, mỗi ô của khay hoạc mỗi bầu gieo 1 hạt. Gieo xong phủ một lớp mỏng hỗn hợp đất mùn nói trên vừa kín hạt. Sau đó phủ một lớp trấu mục mỏng, tưới đều 5-7 ngày cho đến khi hạt mọc đều.

+ Tuổi cây con: 10-15 ngày (nhú lá thật đầu tiên) đem trồng là tốt nhất.

3. Làm đất: 

Bí xanh có thể làm giàn hoặc không cần làm giàn. Nếu làm giàn thì lên luống rộng 1,8m (cả rãnh luống). Khoảng cách trồng (hàng x cây) = (85-90 x 50) cm, hàng cách hàng 85-90cm, cây cách cây 50cm. Nếu không làm giàn (thường vào vụ thu đông), để cây bò trên mặt luống thì lên luống rộng 3,6-4,2m trồng 2 hàng/luống. Khoảng cách trồng (hàng x cây) = (2,5-3,0)m x (0,40-0,45)m; nếu trồng 1hàng trên luống thì lên luống rộng 2,5m trồng ở giữa, cây cách cây 0,4m.

4. Phân bón:

Lượng phân bón cho 1ha như sau:

Phân chuồng: 20-30 tấn ( 800-1100kg/sào Bắc bộ).

Đạm urê : 320kg-360kg(12-14kg/sào Bắc bộ).

Lân super: 400-420kg (15-16kg/sào Bắc bộ).

Kali: 250-280kg (8-10kg/sào Bắc bộ).

Cách bón: Bón lót :Toàn bộ phân chuồng + lân + 1/4 đạm + 1/4 kali.

Thúc lần 1: Khi cây bắt đầu ngả ngọn bò hoặc lúc bắt đầu leo lên giàn (sau khi mọc 30-35 ngày). Bón 1/4 đạm + 1/4 kali .

Thúc lần 2: Sau khi cây đậu quả rộ (sau đợt 1: 15-25 ngày).

Số phân còn lại hòa với nước lã hoặc nước phân chuồng hoai mục pha loãng tưới cho cây. Có thể tưới bổ sung NPK 16:16:8 pha loãng nồng độ 5% nếu thấy cây sinh trưởng phát triển kém.

5. Tưới tiêu: 

Ở giai đoạn đầu sau trồng cần tưới nhẹ thường xuyên cho cây mau bén rễ hồi xanh, đảm bảo đủ độ ẩm cho cây sinh trưởng phát triển tốt.Thời kì ra hoa kết quả bí xanh cần nhiều nước, cần tưới đủ nước cho cây sinh trưởng phát triển bình thường. Nếu thiếu nước cây sinh trưởng kém, sâu bệnh phát triển gây thiệt hại năng suất .Nếu bị mưa ngập cần tháo hết nước ngay vì bí xanh không chịu ngập úng.

6. Các biện pháp chăm sóc khác: 

Vun lần 1 kết hợp với bón thúc lần 1; vun lần 2 kết hợp với bón thúc lần 2. Bí xanh cần tỉa hết 2-3 nhánh gốc, chỉ để lại 2-3 nhánh sau đó. Nếu thu bí non thì mỗi nhánh có thể để 2-3 quả, nếu để thu bí già thì mỗi nhánh chỉ nên để 1 quả. Sau đó bấm ngọn cho nuôi quả tập trung.Nếu để bí bò khi cây dài 60-70cm có thể dùng đất chặn ngang đốt để cho bí ra rễ bất định, tăng khả năng hút chất dinh dưỡng của cây.

7. Phòng trừ sâu bệnh:

 Bí xanh thường bị sâu xanh, rệp bọ phấn phá hoại. Khi này sử dụng Sherpa 0,1-0,15%, Dipterex 0,2% phun cho cây; bí xanh còn bị bệnh sương mai phá hoại, dùng Kasuran, Ridomil 0,2-0,3% phun cho cây. Bệnh phấn trắng dùng Bayleton 0,1% phun cho cây.

8. Thu hoạch:

  Quả 50-60 ngày tuổi là thu hoạch được. Bí non có thể thu ở giai đoạn 25-35 ngày tuổi (sau khi đậu).

Quả thu nhẹ nhàng vào sáng sớm tránh bị xây xát. Quả già thu về có thể xếp thành hàng, lớp, để nơi thoáng mát bảo quản. Có thể bảo quản trên 30 ngày không ảnh hưởng lớn đến chất lượng.

Theo NNVN