Cách chăm sóc cây cà phê, hồ tiêu và cây ăn quả sau hạn hán ở vùng Tây Nguyên và Nam Trung Bộ

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia xin giới thiệu nội dung của bản Hướng dẫn để các địa phương chỉ đạo các đơn vị liên quan và đội ngũ khuyến nông cơ sở kiểm tra, hướng dẫn người dân có biện pháp khôi phục sản xuất kịp thời.

I. Cây cà phê

1. Đối với vườn cà phê bị hạn nặng, lá, cành đã bị khô và rụng trầm trọng thiệt hại năng suất 70 – 100%

a) Trường hợp ghép cải tạo:

• Vườn cà phê thuộc vùng có lượng mưa trên 1.500 mm/năm, ít bị hạn hán hàng năm, đất có độ dốc < 15°, tầng đất dày trên 70 cm, thoát nước tốt phù hợp với phát triển cà phê;
• Vườn cà phê độ tuổi < 20 năm, giống chưa được chọn lọc, cây đa thân, những năm trước cho năng suất khoảng 2 – 3 tấn nhân/ha;
• Cây sinh trưởng khỏe, bộ rễ phát triển bình thường (rễ cà phê không bị nấm, tuyến trùng và rệp sáp phá hoại);

– Giống và kỹ thuật ghép cải tạo:

• Dùng các giống cà phê vối chọn lọc đã được công nhận như TR4, TR5, TR6, TR7, TR8, TR9… để ghép cải tạo.
• Chăm sóc gốc ghép, sử dụng chồi ghép, áp dụng kỹ thuật ghép, chăm sóc vườn sau khi ghép, theo quy trình ghép cải tạo cà phê đã khuyến cáo.

b) Trường hợp cưa đốn phục hồi:

– Khi vườn cà phê có năng suất trung bình các năm trước cao (4 – 5 tấn nhân/ha), cây đồng đều, có thể cưa đốn phục hồi tái tạo lại hệ thống thân cành mới. Sau khi cưa đốn phục hồi, áp dụng biện pháp tạo hình, bón phân, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh theo quy trình đã khuyến cáo.

– Thời điểm cưa đốn phục hồi hoặc cưa tạo gốc để ghép cải tạo được tiến hành ngay trong tháng 5.

– Tủ gốc và trồng cây che bóng cho vườn cà phê cưa đốn phục hồi hoặc cưa tạo gốc để ghép cải tạo:

• Tận dụng vật liệu hữu cơ tủ gốc, giữ ẩm cho vườn cà phê;
• Sử dụng cây muồng hoa vàng (Crotalaria spp.) gieo giữa hàng cà phê để che bóng tạm thời và tăng cường chất hữu cơ cho vườn cà phê cưa đốn phục hồi. Hỗn hợp hai loại muồng hoa vàng hạt lớn và hạt nhỏ để gieo.
• Ngay đầu mùa mưa cần tiến hành trồng cây che bóng bổ sung như cây muồng đen hoặc cây sầu riêng, chôm chôm, bơ theo quy trình.

c) Trường hợp chuyển đổi sang cây trồng khác:

• Đối với vườn cà phê bị chết cây thuộc vùng đất dốc, tầng đất mỏng, những năm gần đây liên tục bị thiếu nước, về lâu dài không chủ động được nguồn nước tưới bền vững, cần chuyển đổi sang cây trồng khác có nhu cầu sử dụng nước ít hơn.
• Sau khi thanh lý vườn cà phê bị hại do khô hạn, lựa chọn một số cây trồng phù hợp với điều kiện của địa phương và có nhu cầu sử dụng ít nước như cây điều, sầu riềng, chôm chôm, bơ… trồng thay thế.
• Kết hợp trồng xen đậu đỗ, ngô, sắn, cỏ chăn nuôi,… những năm đầu để có thu nhập.

d) Trường hợp trồng tái canh lại cà phê

Đối vói vườn cà phê bị chết do khô hạn, song có khả năng đảm bảo nguồn nước tưới trong điều kiện khí hậu thời tiết bình thường và nằm trong vùng quy hoạch thì thực hiện tái canh áp dụng theo quy trình đã ban hành.

2. Đối với vườn cà phê bị ảnh hưởng của hạn hán ở mức độ nhẹ và trung bình năng suất có thể bị giảm từ 30 – 70%

a) Đốn tỉa và tạo tán

• Cắt bỏ cành khô, cành bị rụng lá, cành vòi voi càng sớm càng tốt để giúp cây cà phê tập trung dinh dưỡng nuôi các cành mang quả, hạn chế rụng quả;
• Thu gom cành, lá và cỏ dại tủ gốc để hạn chế thoát hơi nước;
• Lưu ý đánh chồi vượt kịp thời để giúp cây cà phê sinh trưởng khỏe;
• Trường họp cây bị khuyết tán, cần tạo hình bổ sung tán;
• Thường xuyên kiểm tra vườn cây, phát hiện và phòng trừ kịp thời sâu bệnh hại.

b) Phân bón

• Phun phân bón lá chuyên dùng cho cây (như NUCAFE) trong trường hợp đất không đủ ẩm, phun ít nhất 2 lần, cách nhau khoảng 15 – 20 ngày, nồng độ theo khuyến cáo của nhà sản xuất để cây phục hồi và hạn chế rụng quả sau thời kỳ khô hạn.
• Khi đất đủ ẩm thì bón phân cho cây. Lượng phân theo khuyến cáo và nên chia làm 2 lần bón cho đợt phân bón đầu mùa mưa để phục hồi vườn cà phê.

c) Cây che bóng

Ngay đầu mùa mưa cần tiến hành trồng cây che bóng bổ sung như cây muồng đen… theo quy trình.

II. Đối với cây hồ tiêu

Đối với diện tích hồ tiêu bị thiệt hại do hạn hán, tùy theo loại hình cần áp dụng biện pháp khắc phục như sau:

1. Hồ tiêu kiến thiết cơ bản:

• Che lưới cản sáng, giảm thoát hơi nước;
• Tăng cường biện pháp tủ gốc giữ ẩm;
• Tưới bổ sung cho cây nếu nguy cơ không có mưa, lượng nước tưới bằng 50% so với bình thường;
• Kiểm tra tình hình sâu bệnh hại phát sinh để có giải pháp kỹ thuật phòng trị hiệu quả;
• Bón phân hóa học cho cây nếu đất đủ ẩm. Lượng phân bón đợt đầu mùa mưa nên chia làm 2 lần bón để tăng hiệu quả sử dụng và giúp cây hồ tiêu chóng hồi phục. Nếu đất không đủ ẩm, có thể sử dụng phân bón lá chuyên dùng cho hồ tiêu (NUPE) để phun qua lá, phun ít nhất 2 lần, cách nhau khoảng 15 ngày;
• Chú ý buộc thân vào choái kịp thời.

2. Đối với hồ tiêu kinh doanh:

• Cắt cành, tạo tán kịp thời; cắt bỏ các cành yếu, cành sát mặt đất để giúp cây tiêu tập trung dinh dưỡng chuẩn bị ra hoa đậu quả tốt;
• Chưa nên rong tỉa sớm cây che bóng hoặc các cành của cây choái sống;
• Tủ gốc, tưới bổ sung cho cây nếu nguy cơ không có mưa. Lượng nước tưới bằng 50% so với bình thường. Những vườn đã lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm nên kết hợp bón phân qua hệ thống tưới. Lượng phân bón cho đầu mùa mưa nên chia làm 2 lần. Tỷ lệ N:P:K phải cân đối, đặc biệt bổ sung thêm phân có kẽm và Bo để giúp cây hồ tiêu tăng chống chịu và ra hoa, đậu quả tốt khi mùa mưa đến;
• Nếu đất không đủ ẩm, có thể sử dụng phân bón lá chuyên dùng cho hồ tiêu (NƯPE) để phun qua lá. Phun ít nhất 2 lần, cách nhau khoảng 20 – 25 ngày;
• Kiểm tra tình hình sâu bệnh hại phát sinh để có giải pháp kỹ thuật phòng trị hiệu quả.

Chăm sóc, cắt cành, tạo tán kịp thời để giúp cây tiêu tập trung dinh dưỡng chuẩn bị ra hoa đậu quả tốt

3. Đối với hồ tiêu bị thiệt hại mất trắng do hạn hán:

Vườn hồ tiêu bị chết cây mất trắng do hạn hán thuộc vùng đất dốc, tầng đất mỏng, về lâu dài không thể chủ động được nguồn nước tưới bền vững, cần chuyển đổi sang cây trồng khác có nhu cầu sử dụng nước ít hơn.

III. Đối với cây ăn quả

• Tăng cường tủ gốc giữ ẩm cho cây bằng các vật liệu như lá khô, rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp hoặc màng phủ nông nghiệp;
• Tăng cường sử dụng: phân bón hữu cơ nhằm nâng cao khả năng giữ ẩm và giữ phân của đất; phân bón lá có chứa kali (KNO₃), canxi, magiê, silic tăng khả năng đề kháng của cây, chống chịu với điều kiện bất lợi;
• Trường hợp cây bị ảnh hưởng nặng do khô hạn: tỉa bớt cành nhánh, hoa, quả non nhằm hạn chế bốc thoát hơi nước, tập trung dinh dưỡng nuôi cây;
• Thường xuyên kiểm tra vườn cây, phát hiện và phòng trừ kịp thời sâu bệnh hại.

 BBT (gt)